Više o ideji i nastanku mape uma
Mapu uma izumeo je Toni Buzan, stručnjak iz oblasti principa učenja, procesa razmišljanja, kreativnosti, inovacija i produktivnosti. Tvorac mape uma diplomirao je na Univerzitetu British Columbia oblasti psihologije, engleskog jezika, matematike i nauke. Mapa uma je potekla od ideje da “svako od nas ima sposobnost da koristi mozak efektivnije, korisnije i lakše”.
Mapa uma se objašnjava kao tehnika učenja i organizovanja beleški koja omogućava učenicima da na jednostavan i efikasan način razvrstaju i zapamte veliku količinu informacija. Pravljenjem mape uma učenici povezuju ključne ideje sadržaja koji uče, što im obezbeđuje bolje razumevanje i trajnost naučenog. Važno je napomenuti da mapa uma ne treba da bude “umetničko delo” jer ona predstavlja alat za učenje, a ne cilj za sebe. Prema tome, dovoljno je da mapa uma bude jasna, logična i pregledna onome ko je kreira, a ne lepa “na oko” ljudima sa strane.
Mape uma uključuju boje, slova, simbole i brojeve kako bi na najupečatljiviji i najlogičniji način predstavile ono što se uči. Efikasnost ove tehnike krije se u činjenici da crtanje mape uma stimuliše obe hemisfere mozga što doprinosi povezivanju i trajnosti usvojenog znanja. Leva hemisfera mozga zadužena je za logičko mišljenje, analizu i detalje, dok je desna kreativna. Pravljenje mape uma istovremeno je logički, analitički i kreativni proces koji kombinuje nauku, umetnost, reči, slike i emocije.
Svrha i vrste mapa uma
Mape uma se razlikuju prema tome da li koriste slike, simbole, reči ili brojeve. Koju vrstu mape uma treba kreirati zavisi od svrhe i od toga šta najviše odgovara konkretnom učeniku.
Svrha crtanja mape uma može biti:
- Vizualizacija i lakše pamćenje gradiva
- Efikasnije učenje velikog broja informacija
- Generisanje, strukturisanje i klasifikacija ideja
- Rešavanje problema
- Brainstorming
- Donošenje odluka
Bez obzira koju vrstu mape uma pravite i šta time želite da postignete ne zaboravite da mapa treba da ima lični pečat, te da vam bude lako čitljiva i razumljiva na prvi pogled.
Kako mapa uma olakšava učenje i koje veštine razvija?
Prema istraživanju efikasnosti mapa uma, ova tehnika doprinosi boljem pamćenju i zadržavanju informacija za 10-15% u odnosu na tradicionalne metode učenja. Nadalje, 80% učenika smatra da im ova tehnika učenja značajno olakšava pamćenje složenih koncepata iz oblasti prirodnih nauka.
Mape uma omogućavaju učenicima:
- razdvajanje bitnih od nebitnih informacija
- bolje razumevanje i duže pamćenje sadržaja
- povezivanje svojih misli i ideja sa onim što su pročitali
- brže i lakše preslišavanje
- fokusiranje pažnje na ključne elemente sadržaja
Sam proces pravljenja mape uma kod učenika razvija brojne veštine, kao što su:
- Analitičnost – proces pravljenja mape uma zahteva da učenik razmišlja o onome što uči, analizira i razdvaja bitno od nebitnog, odnosno da primenjuje logiku i zaključivanje tokom učenja.
- Kritičko i logičko mišljenje – mape uma podstiču učenike da kritički promišljaju ono što uče, da povezuju sadržaje i istražuju, što je u suprotnosti sa tradicionalnim tehnikama učenja koje traže mehaničko pamćenje gradiva.
- Veštine planiranja i organizacije – crtanje mape uma traži od učenika da planiraju i organizuju svoje ideje kako bi ih povezali u smislenu strtukturu mape.
- Kreativnost – mogućnost da sami generišu ideje, razmišljaju van okvira knjige i predstave gradivo na svoj način značajno razvija kreativnost kod učenika.
- Samopouzdanje – učenik koji je samostalno istražio, osmislio i predstavio sadržaj uz pomoć mape uma, imaće više samopouzdanja kasnije prilikom odgovaranja i izlaganja gradiva. Ovo samopouzdanje proizilazi iz većeg stepena razumevanja i kontrole vlastitog učenja.
Crtanje mape uma
Crtanje mape uma zahteva da učenik najpe pročita lekciju koju uči i označi glavne pojmove. Na mapi uma sve treba da se “okreće” upravo oko tih ključnih pojmova i njihovih asocijacija, tako da na kraju mapa izgleda kao veliko drvo koje se grana na različite strane. Veoma je važno da prilikom crtanja koristite minimum tri boje kako bi crtež bio upečatljiviji, tako da duže ostaje u sećanju. Razmislite o pozitivnim stvarima koje vas asociraju na ključne pojmove i probajte vizuelno da ih predstavite.
Prilikom izrade mape uma pratite sledeće korake:
- Definisanje ključne teme koja treba da predstavlja centralni deo crteža. Ovaj crtež treba da bude upečatljiv, zabavan i da asocira upravo na lekciju koja se uči.
- Razmislite o tome šta su sporedni pojmovi i na koji način oni utiču na ključne, te pronađite nešto što vas asocira na njih.
- Sada ih nacrtajte! Iz centralnog crteža bi trebalo da se granaju svi ostali pojmovi koji su sa njim povezani. Poželjno je da iznad svake linije napišete, nacrtate ili na drugi način predstavite na šta se odnosi.
- Pustite mašti na volju, ali nikako ne pišite pune rečenice. Koristite kratke fraze ili samo ključne reči.
- Ukrasite svoju mapu uma tako da bude živopisnija, ali da svaki detalj ima svoje značenje i smisao, inače će vam samo odvlačiti pažnju.
Ipak, ako vam izrada mape uma oduzima previše vremena, ne uspevate da zapamtite sadržaje koje učite ili vam jednostavno slika koju ste nacrtali “ne ulazi u glavu” možda bi trebalo da probate i druge tehnike uspešnog učenja koje više odgovaraju vašem stilu učenja. Više o ovome pročitajte u tekstu Koji stil učenja odgovara vašoj ličnosti.
Za kraj - Napravi mapu uma i zabavi se dok učiš
Najveća prednost izrade mapa uma je jer deca nemaju osećaj da uče, pa će se zabaviti prilikom osmišljavanja svoje mape. Za razliku od tehnike iščitavanja i ponavljanja sadržaja, izrada mape uma uključuje kreativni proces stvaranja i dubljeg promišljanja onoga o čemu se uči. Mozak je aktivan i budan, te tokom ovakvog učenja neće doći do dremanja i lutanja pažnje. Dodavanje boja, slika i smisla svakom konceptu tokom učenja neuporedivo je zanimljivije od pukog čitanja lekcije.
Mape uma nisu ograničene samo na učenike, papir i olovku. Nastavnici gimnazije Tvrđava tokom predavanja prave mape uma da bi što bolje približili lekciju svojim učenicima. Zahvaljujući savremenim obrazovnim sredstvima, kao što su interaktivne table, kreiranje živopisnih mapa uma nikad nije bilo lakše i efikasnije. Pročitajte više o tome kako se uči u Tvrđavi.
